เกิดขึ้น ดับไป เป็นเหตุเป็นปัจจัยแก่กัน "ปฏิจจสมุปบาท"

ภาพปฏิจจสมุปบาท

ปฏิจฺจ แปลว่า อาศัยกัน
สมุปฺบาท แปลว่า เกิดขึ้นด้วยกัน
ปฏิจจสมุปบาท จึงแปลได้ความว่า ธรรม มีอาการ 12 ที่เกิดขึ้นด้วยกัน โดยอาศัยกัน
การเกิดขึ้นพร้อมแห่งธรรมทั้งหลายโดยอาศัยกัน เกิดขึ้น หรือดับไปด้วยกัน โดยมิได้มีธรรมหนึ่ง ธรรมใดเกิดขึ้น หรือดับไปโดยอิสระธรรมทั้งหลายจึงเป็นเหตุเป็นปัจจัยแก่กัน อาศัยกันและกันเกิดขึ้นหรือดับไป โดยโยงกันเป็นสายดังพุทธพจน์ว่า
"เมื่อสิ่งนี้มี สิ่งนี้จึงมี, เพราะสิ่งนี้เกิดขึ้น สิ่งนี้จึงเกิดขึ้น (ฝ่ายเกิด)
เมื่อสิ่งนี้ไม่มี สิ่งนี้ก็ไม่มี, เพราะสิ่งนี้ดับไป สิ่งนี้ก็ดับไป (ฝ่ายดับ)"