ความไวของสติ

สิ่งหนึ่งที่แตกต่างกันระหว่างวิปัสสนากรรมฐานกับสมถกรรมฐานคือ เมื่อฝึกถึงจุดที่มีสติไวขึ้น วิปัสสนากรรมฐานจะสามารถปฏิบัติในระหว่างวันได้โดยไม่จำเป็นต้องนั่งสมาธิเป็นเวลานานเหมือนสมถะ ชั่วเวลาเพียงแค่สองสามวินาทีก็สามารถปฏิบัติวิปัสสนาได้ แม้ระหว่างขับรถ ยืน เดิน นั้ง นอน หรือเข้าห้องน้ำ เพราะวิปัสสนาจะใช้เพียงขณิกสมาธิ (สมาธิชั่วขณะ) พระพุทธเจ้าตรัสว่า เพียงแค่ชั่วเวลาช้างกระดิกใบหู ถ้าสามารถใช้สติเข้าไปจับแบบวิปัสสนาก็จะได้บุญมหาศาลถึงขนาดตัดภพตัดชาติ

แน่นอนสำหรับผู้เริ่มต้น ต้องฝึกวิปัสสนากรรมฐานแบบการนั่งสมาธิและเดินจงกรมสลับกันไป เพราะกำลังสติยังไม่แข็งแรงพอ ในช่วงเาลาเริ่มแรก ผู้ที่ฝึกวิปัสสนากรรมฐานจะรู้สุกว่าทรมานมากกว่าผู้ที่ฝึกสมถะกรรมฐาน แต่เมื่อฝึกจนถึงระดับที่บรรลุญาณ และสามารถใช้สติเข้าไปจับปรากฏการณ์ต่างๆ ของธรรมชาติรอบๆ ตัวรวมไปถึงธรรมชาติภายในตัวเอง จนเข้าใจธรรมชาติอย่างที่เป็นจริงจะรู้สึกไวกับการใช้สติไปจับปรากฏการณ์ต่างๆ ตามแต่จริตของตัวเพราะในชีวิตประจำวันของเรามีปรากฏการณ์ต่างๆ เกิดขึ้นมากมายทั้งทางกาย เวทนา จิต และธรรม มีการเกิดขึ้น-ตั้งอยู่-ดับไป เกิดขึ้นจำนวนนับล้านๆ เหตุการณ์ ยิ่งสติไวยิ่งเห็นละเอียด และเห็นอย่างที่คนอื่นไม่เห็น พยายามปฏิบัติธรรม กำหนดสติ ให้ถึงจุดที่หลุดพ้นได้ คือผ่านพ้นญาณ 16 เพื่อเข้าสู่ความจริงอันสูงสุด ความสุขที่จริงแท้และเป็นนิรันดร์
ทันแพทย์สม สุจีรา